Bijdrage Sewcharan & Pick aan de rechtsbeleving en de rechtsvorming in Suriname

Advocaten treden regelmatig op in spraakmakende gerechtelijke processen en krijgen zo bekendheid bij het grotere publiek doordat journalisten van de ontwikkelingen in en de uitkomsten van die processen regelmatig verslag doen. Als zodanig mogen de verrichtingen van de optredende advocaten in die zaken rekenen op ruime publieke belangstelling, waaronder begrepen die van rechtendocenten, -studenten en uitgevers van juridische (vak)bladen. Onze advocaten treden zo nu en dan op in zulke processen. Advocaten leveren, mede op grond van hun wettelijke taakstelling, sedert het ontstaan van dit beroep echter ook een bijdrage aan de wezenlijke rechtsbeleving van de individuele rechtzoekende en aan de noodzakelijke vorming van de rechtsorde waarin zij hun praktijk voeren c.q. hun bevoegdheden uitoefenen. Deze bijdrage is niet beperkt tot de nationale gemeenschap. Ook de internationale gemeenschap is zo nu en dan gebaat bij het optreden van individuele advocaten c.q. advocatenpraktijken. Een goed voorbeeld van deze bijdrage is te vinden op het gebied van de mensenrechten. Advocaten brengen immers ook geregeld zaken aan bij internationale mensenrechteninstanties en -hoven en de beslissingen van deze rechtsinstanties hebben doorgaans een universele werking. Het proces van vorming van de nationale rechtsorde voltrekt zich ook in Suriname.

De advocaat dient, wil hij deze bijdrage blijven leveren, goed opgeleid te zijn en is daarom verplicht zich steeds bij te scholen om bij te blijven met de ontwikkelingen op het gebied van het recht en van de rechtspraktijk. Het is namelijk de taak van elke advocaat zich maximaal in te zetten zodat de rechtzoekenden (burgers, ondernemers, organisaties en overheden) de hen toekomende rechten effectief kunnen beleven. In de gevallen waarin wettelijke regels bijvoorbeeld tekortschieten, ligt het op de weg van de advocaat om de rechter, behalve de feiten, andere bronnen van recht (rechtspraak en rechtsliteratuur) voor te houden, om de rechter in staat te stellen in het concrete geval de beslissing te geven die daadwerkelijk recht doet aan de zaak van de desbetreffende cliënt. Het proces van rechtsvinding is naar onze mening niet voorbehouden aan de rechter. Aan de rechter komt wel het prerogatief van rechtspreken toe. Onze advocaten zijn zich bewust van hun hiervoor vermelde bijdrage c.q. verantwoordelijkheid aan de rechtzoekenden. Om een idee te geven van zaken waarin advocaten verbonden aan Sewcharan & Pick hebben opgetreden c.q. betrokken zijn geweest en een bijdrage als hiervoor bedoeld hebben geleverd, worden hier een zestal rechterlijke beslissingen kort belicht. De namen van de betrokken procespartijen zijn vanwege de erkenning van het recht op privacy gefingeerd of weggelaten.

Termijn inverzekeringstelling en de rechtmatigheidstoets

Tot en met februari 2008 kon in Suriname elke verdachte voor de duur van 14 dagen door de hulpofficier van justitie in verzekering worden gesteld en kon alleen de verdachte die daartoe de middelen had, indien die verdachte van mening was dat zijn inverzekeringstelling onrechtmatig was, een verzoek indienen bij de rechter-commissaris belast met de behandeling van strafzaken. Bij beschikking d.d. 8 november 2006 heeft het Hof van Justitie van Suriname in hoger beroep op een daartoe strekkend beroepschrift d.d. 2 november 2006 van een van onze advocaten, overwogen dat deze praktijk in strijd is met het internationaal recht.
Als gevolg van deze beslissing van het Hof van Justitie is eerst op instructie van de procureur-generaal en later bij wet, de duur van de inverzekeringstelling teruggebracht naar 7 dagen en is bepaald dat elke verdachte binnen uiterlijk 7 dagen na zijn aanhouding voorgeleid moet worden voor de rechter-commissaris belast met de behandeling van strafzaken, die ten spoedigste over de rechtmatigheid van de vrijheidsbeneming moet oordelen. Indien de rechter-commissaris de vrijheidsbeneming onrechtmatig acht zal die de onmiddellijke invrijheidstelling van de verdachte moeten bevelen. De beschikking van het Hof kunt u hier lezen

De inbehandelingneming van strafzaken in hoger beroep

Tot omstreeks 2008 was het de praktijk in Suriname dat de behandeling van een strafzaak in hoger beroep vele jaren op zich liet wachten of misschien zelfs nooit in behandeling werd genomen. Termijnen van meer dan vijf jaren en in een enkel geval zelfs tien jaren, waren meer regel dan uitzondering. Veroordeelden werden daardoor zelfs gedwongen om het ingestelde hoger beroep in te trekken om in aanmerking te komen voor de regeling van de voorwaardelijke invrijheidstelling, met als gevolg dat een eventuele ten onrechte veroordeling voor de rest van hun leven op hun naam bleef staan, met allerlei gevolgen van dien voor hen. Op 4 februari 2008 heeft een van de aan Sewcharan & Pick verbonden advocaten een klacht ingediend tegen de Staat Suriname bij de ‘Inter-American Commission on Human Rights’ (IACHR), gevestigd in Washington, USA, op grond van onder meer artikel 8 van de American Convention on Human Rights (het recht op behandeling van een zaak binnen redelijke termijn). Bij beslissing d.d. 16 maart 2010 van de IACHR zijn nagenoeg alle verweren van de Staat Suriname zoals die door zijn advocaat tegen de klacht waren ingediend, gemotiveerd verworpen. De klacht en de beslissing van de IACHR hebben ertoe geleid dat het Hof van Justitie van Suriname inmiddels al enige tijd een aanvang heeft gemaakt met een reguliere behandeling van de strafzaken in hoger beroep. Van de voormelde beslissing van de IACHR kunt u hier kennis nemen.

Vrijheidsbeneming in uitleveringszaken

Tot aan het hierna te noemen vonnis d.d. 10 januari 2008 werd in Suriname de vrijheidsbeneming van een opgeëiste persoon (iemand van wie de uitlevering door een vreemde Staat wordt verzocht) door het Openbaar Ministerie gecontinueerd zonder dat de rechter op de vordering van het Openbaar Ministerie had geoordeeld of de voortduring van de vrijheidsbeneming rechtens geoorloofd was. Bij vordering d.d. 14 november 2007 in kort geding ingesteld bij de kantonrechter in het Eerste Kanton, heeft een van de aan Sewcharan & Pick verbonden advocaten de onmiddellijke invrijheidstelling gevorderd van de opgeëiste persoon in kwestie, aanvoerende dat de vrijheidsbeneming in strijd was met het Uitleveringsrecht van Suriname. Vanaf dit vonnis is het Openbaar Ministerie verplicht steeds om de dertig dagen een dergelijke vordering in te stellen bij de kantonrechter in uitleveringszaken, die over de rechtmatigheid van de voortduring van de vrijheidsbeneming zal moeten beslissen. Indien de kantonrechter de voortzetting van de vrijheidsbeneming onrechtmatig acht dan zal hij die met onmiddellijke ingang beëindigen. Het bedoeld vonnis is hier in te zien.

Geen niet ontvankelijk-verklaring meer indien het hoger beroep in civiele zaken te vroeg is ingesteld

Tot aan het hierna te melden vonnis d.d. 18 februari 2011 verklaarde het Hof van Justitie van Suriname een hoger beroep in civiele zaken dat te vroeg was ingesteld, dus was ingesteld voordat de wettelijke termijn voor het instellen van hoger beroep ingevolge de strikte toepassing van de wet was aangevangen, in de regel niet ontvankelijk. Een inhoudelijke behandeling van de zaak in hoger beroep kwam dus nooit meer aan de orde. Eventuele juridisch onjuiste vonnissen en beschikkingen van de kantonrechters bleven zo dus ongewijzigd. De partij die wellicht ten onrechte in het ongelijk was gesteld, kon dan in hoger beroep het gelijk niet meer aan zijn zijde krijgen, zijn belangen ten spijt. In haar vonnis d.d. 18 februari 2011 op een procedure ingesteld door een van de advocaten van Sewcharan & Pick is het Hof van Justitie “om”gegaan en heeft zij een eind gemaakt aan die rechtsonvriendelijke praktijk. Het vonnis kan hier geraadpleegd worden.

Reële executie

Onze wetgeving maakt de uitvoering van een veroordelend vonnis in civiele zaken zonder tussenkomst van de rechter in de meeste gevallen niet mogelijk. Zo kan bijvoorbeeld een executoriaal beslag op gelden die zich onder een derde bevinden maar toebehoren aan de veroordeelde, niet aan de executant, lees: de schuldeiser, al dan niet door tussenkomst van de deurwaarder, worden afgegeven zonder dat een rechter degene onder wie de gelden in berusting zijn daartoe expliciet bij vonnis heeft opgedragen. In Suriname kunnen de inbeslag-genomen gelden dus pas worden ontvangen na een daartoe strekkend vonnis van de rechter (de zogenoemde verklaringsprocedure). Ook kan ingevolge onze wetgeving de levering van een roerend en/of een onroerend goed niet zonder de daarop gerichte medewerking van de wederpartij geschieden. Hield een veroordelend vonnis in dat de wederpartij aan de levering moest voldoen dan nóg vond de levering, ondanks de verbeurte van een dwangsom, niet plaats indien de veroordeelde de daarop gerichte leveringshandeling niet verrichtte.
Bij vonnis d.d. 10 mei 2007 heeft de kantonrechter, rechtsprekend in kort geding, op een door ons kantoor ingediend verzoek daartoe, de zogenoemde ‘reële executie’ van de levering van een onroerend gemotiveerd toegestaan. Het vonnis is hier in extenso door te nemen.

Vergoeding ten laste van de Staat bij onrechtmatige vrijheidsbeneming

Sedert haar oprichting heeft Sewcharan & Pick zich gericht ingezet voor een verandering van de rechtspraktijk in ons land op dit gebied. Nooit eerder, althans voor zover ons bekend, heeft de strafrechter wanneer een strafzaak geëindigd is met een vrijspraak, of bijvoorbeeld met een niet-ontvankelijkverklaring van het Openbaar Ministerie, in ieder geval met een beslissing inhoudende de onrechtmatigheid van de vrijheidsbeneming, de gewezen verdachte een schadeloosstelling ten laste van de Staat toegekend, zoals internationale mensenrechtenverdragen geratificeerd door Suriname voorschrijven.

Bij beschikking d.d. 13 februari 2015 heeft het Hof van Justitie van Suriname naar aanleiding van een strafzaak waarin een van onze advocaten in hoger beroep belast was met de verdediging, voor het eerst wel een dergelijke beslissing gegeven. De beslissing is om meerdere redenen de moeite van het kennis nemen waard. Behalve de toekenning van de schadeloosstelling, die op zichzelf al als baanbrekend mag worden beschouwd voor Surinaamse begrippen, heeft het Hof van Justitie van Suriname de compensatie voor één dag onrechtmatige vrijheidsbeneming (voorlopige hechtenis) in het Huis van Bewaring aan de Duisburglaan) in ieder geval in de zaak in kwestie, gesteld op SRD 100,– (USD 29,85).
De voorgaande beslissingen maken thans deel uit van het positieve recht van Suriname. Vanaf 13 februari 2015 kan door elke rechtzoekende op deze beslissingen in rechte een beroep worden gedaan. De belissing is hier te raadplegen.

Onze advocaten werken in zaken die zich daarvoor lenen doelgericht aan het verbeteren van de Surinaamse rechtspleging. Wij hanteren in ons werk de filosofie dat mensen hun menszijn slechts kunnen beleven wanneer zij hun rechten, die onlosmakelijk met dat menszijn verbonden zijn, of zo u wilt daaraan inherent zijn, effectief kunnen beleven. Ook aan de wijze van procederen in civiele zaken, de formele weg langs welke de rechten verwezenlijkt c.q. de rechtsbeleving gerealiseerd kan worden, wordt stelselmatig aandacht besteed.

Op dit moment wordt in een reeks processen op dezelfde doel- en resultaatgerichte wijze gewerkt aan de verbetering van de rechtspraktijk in Suriname. Niet alleen aan de ontwikkeling op het gebied van het straf- en strafprocesrecht en/of het burgerlijk- en burgerlijk procesrecht, maar ook op het gebied van het bestuurs- en het staatsrecht wordt door het team van Sewcharan & Pick derhalve de nodige arbeid verricht.